حمل و نقل ریلی به عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان توسعه پایدار و کاهش آلودگی‌های زیست محیطی، همواره مورد توجه سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان شهری بوده است. در ایران نیز، توسعه زیرساخت‌های ریلی و افزایش سهم این بخش در حمل و نقل بار و مسافر، یکی از اهداف کلان برنامه‌های توسعه کشور بوده است. با این حال، آمارهای منتشر شده نشان می‌دهد که سهم حمل و نقل ریلی در سال‌های اخیر به شدت کاهش یافته است. در این مقاله، به بررسی علل این کاهش و پیامدهای آن خواهیم پرداخت.
کاهش چشمگیر سهم راه آهن
طبق گزارش‌های منتشر شده، سهم حمل و نقل ریلی از کل بار حمل شده زمینی کشور در سال‌های اخیر به شدت کاهش یافته و به پایین‌ترین سطح خود در ۱۶ سال گذشته رسیده است. این در حالی است که برنامه‌های توسعه‌ای کشور، افزایش سهم حمل و نقل ریلی را به عنوان یکی از اهداف اصلی خود تعیین کرده بودند.
علل کاهش سهم حمل و نقل ریلی
عوامل متعددی در کاهش سهم حمل و نقل ریلی موثر بوده‌اند که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عدم توجه کافی به زیرساخت‌ها: با وجود سرمایه‌گذاری‌های انجام شده، هنوز هم زیرساخت‌های ریلی کشور با استانداردهای جهانی فاصله زیادی دارد. فرسودگی ناوگان ریلی، کمبود خطوط دوخطه و ایستگاه‌های مدرن، از جمله مشکلات زیرساختی هستند که بر کاهش جذابیت حمل و نقل ریلی برای کاربران تاثیر گذاشته‌اند.
- عدم رقابت‌پذیری حمل و نقل ریلی: حمل و نقل ریلی به دلیل محدودیت‌های زمانی، هزینه‌های بالای بارگیری و تخلیه و همچنین برخی مشکلات در ارائه خدمات، نتوانسته است با حمل و نقل جاده‌ای رقابت کند.
- نبود یکپارچگی در سیستم حمل و نقل: نبود یکپارچگی بین بخش‌های مختلف حمل و نقل (ریلی، جاده‌ای، دریایی و هوایی) و عدم توسعه کریدورهای حمل و نقل چندوجهی، از دیگر موانع توسعه حمل و نقل ریلی است.
- مدیریت ناکارآمد: برخی کارشناسان معتقدند که مدیریت ناکارآمد در بخش راه‌آهن و عدم توجه به نیازهای بخش خصوصی، از جمله دلایل اصلی کاهش سهم حمل و نقل ریلی بوده است.
پیامدهای کاهش سهم حمل و نقل ریلی
کاهش سهم حمل و نقل ریلی پیامدهای منفی متعددی برای اقتصاد و محیط زیست کشور دارد که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش مصرف سوخت: با کاهش سهم حمل و نقل ریلی، حجم حمل و نقل جاده‌ای افزایش یافته و در نتیجه مصرف سوخت و انتشار آلاینده‌های زیست محیطی نیز افزایش یافته است.
- افزایش تصادفات جاده‌ای: افزایش حجم ترافیک جاده‌ای به دلیل کاهش سهم حمل و نقل ریلی، احتمال وقوع تصادفات جاده‌ای را افزایش داده است.
- افزایش هزینه‌های حمل و نقل: افزایش هزینه‌های سوخت و تعمیر و نگهداری ناوگان جاده‌ای، به افزایش هزینه‌های حمل و نقل منجر شده و در نهایت به افزایش قیمت کالاها برای مصرف‌کننده منجر می‌شود.
- کاهش بهره‌وری اقتصادی: حمل و نقل ریلی به دلیل ظرفیت بالای حمل بار و مصرف انرژی کمتر، از نظر اقتصادی بهینه‌تر از حمل و نقل جاده‌ای است. بنابراین، کاهش سهم حمل و نقل ریلی می‌تواند به کاهش بهره‌وری اقتصادی کشور منجر شود.
نتیجه‌گیری
کاهش چشمگیر سهم حمل و نقل ریلی در ایران، زنگ خطری برای برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران است. برای بهبود وضعیت موجود، نیازمند اتخاذ تدابیر جدی و همه جانبه هستیم. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های ریلی، بهبود کیفیت خدمات، افزایش رقابت‌پذیری حمل و نقل ریلی، یکپارچه‌سازی سیستم حمل و نقل و بهبود مدیریت در بخش راه‌آهن، از جمله اقداماتی است که باید در دستور کار قرار گیرد.
اخبار حمل و نقل ایران را در نوین بار بخوانید.
کارت هوشمند چیست ؟
استعلام پیمایش ناوگان
استعلام کارت سلامت راننده
