حوادث اخیر از جمله آتش‌سوزی عمدی مأمور پلیس توسط راننده وانت در خراسان رضوی و واژگونی اتوبوس اسکانیا در محور کوار – فیروزآباد که جان ۲۲ نفر را گرفت، توجه کارشناسان حوزه حمل‌ونقل و ترافیک را نسبت به ضعف‌های جدی در نظارت جاده‌ای و نحوه برخورد با رانندگان متخلف جلب کرده است.
حادثه‌ای تلخ با ریشه‌ای فراتر از تخلف رانندگی
بر اساس گزارش‌ها، راننده وانت در پی توقف توسط پلیس، اقدام به ریختن بنزین و سوزاندن مأمور کرده و در ادامه نیز دست به خودکشی زده است. این اتفاق هولناک فارغ از بعد جنایی، نشان‌دهنده شرایط پرتنش و شکننده در تعامل میان مأموران انتظامی و رانندگان است؛ خصوصاً آن دسته از رانندگان که تحت فشارهای اقتصادی و روانی زندگی می‌کنند.
تفاوت نظام برخورد در کشورهای توسعه‌یافته
در کشورهای پیشرفته، فرآیند رسیدگی به تخلفات رانندگی به‌صورت مستقل، اصولی و قضایی دنبال می‌شود. مأمور پلیس تنها وظیفه ثبت تخلف را بر عهده دارد و رسیدگی به آن در مراجع قضایی انجام می‌شود. این سیستم علاوه بر حفظ حقوق شهروندی، از بروز تنش در محل جلوگیری کرده و امکان دفاع، بررسی کارشناسی و تصمیم‌گیری عادلانه را فراهم می‌سازد.
استفاده از فناوری‌های نوین مانند ارسال پیامک تخلف، ارجاع به جلسات بررسی با حضور کارشناسان ترافیک، و بازنگری در مقررات جاده‌ای نیز بخشی از ساختار هوشمندانه این کشورها برای کنترل رفتارهای ترافیکی است.
ضعف‌ها و چالش‌های موجود در ایران
در ایران، اغلب تشخیص تخلف، اجرای مجازات و صدور حکم توسط خود مأمور پلیس در همان محل انجام می‌شود. این روش تمرکز اختیارات در یک نهاد و مکان است که برخلاف اصول دادرسی بوده و فضای تعامل را به تنش و درگیری بدل می‌کند. همچنین تعاریف قانونی تخلفات نیز با ابهامات جدی مواجه‌اند که در نتیجه روند نظارتی موجود به‌جای بازدارندگی، موجب تشدید بحران‌ها می‌شود.
لزوم بازنگری در ساختار نظارتی و قانونی
کارشناسان معتقدند برای کاهش حوادث جاده‌ای و ارتقای ایمنی ترافیک، باید نظام رسیدگی به تخلفات رانندگی در ایران به‌طور اساسی مورد بازنگری قرار گیرد. اتخاذ سازوکارهای استاندارد جهانی، تفکیک وظایف قضایی از انتظامی، استفاده از فناوری‌های نوین و برگزاری جلسات کارشناسی در محیطی ایمن و بی‌طرف، از جمله اقداماتی است که می‌تواند اثرگذاری نظارت را افزایش دهد.
در غیر این صورت، روند فعلی نه تنها از کاهش تلفات خبری نخواهد بود، بلکه تعامل میان مأموران و شهروندان نیز در فضایی پرتنش و آسیب‌زا باقی خواهد ماند. راهکار نهایی، عبور از الگوهای ناکارآمد و حرکت به‌سوی شیوه‌های علمی و منصفانه برای مدیریت ترافیک و ایمنی جاده‌هاست.
مجله حمل و نقل و باربری نوین بار
اصلاح و بهبود فرآیندهای حمل و نقل بارهای معدنی در دستور کار وزارت راه و شهرسازی
تحلیل BBC از دلایل صدرنشینی هند در تلفات جاده‌ای و استراتژی دولت برای بهبود ایمنی
مانع‌تراشی در صدور کارت هوشمند رانندگان؛ بی‌توجهی ادارات کل به بخشنامه سازمان راهداری
